عـایـق کـاری سـاخـتـمـان
شرکت خانه سازی آریا
 

 

مقدمه 
انرژی مصرفی جهت گرمایش و سرمایش ساختمانها از عمده ترین منابع انرژی صرف شــده
در هر کشور می باشد. با توجه به اینکه سالیانه هزینه هــای بسـیار زیـادی در ایـن خصـوص انجـام
میپذیرد, طبیعی است که به فکر چاره جویی در جهت کــم کـردن مصـرف انـرژی باشـیم. یکـی از
راههای صرفه جویی , ترویج فرهنگ عایق سازی ساختمان است که با ایــن روش مـی تـوان از هـدر
رفتن بخش عظیمی از سرمایه های ملی جلوگیری کرد . 
موضوع عایق بندی که در این مقاله مورد نظر قرار گرفته است , علاوه بــر صرفـه جویـی در
انرژیهای مربوط به سرمایش و گرمایش , نقش بسیار موثری در کاهش آلــودگیـهای صوتـی محیـط
زیست نیز خواهد داشت . پلی استایرن منبسط شده ( EPS) که برخلاف پلی یورتان کاملاً با محیط زیست سازگاری
دارد بعنوان یک عایق حرارتی از بدو ابداع بعلت خصوصیات مطلوب خود از قبیل هدایــت حرارتـی , 
استحکام , چگالی و ... مورد استفاده قرار گرفته است . 
هدف این مقاله توجیه مزایای عایق کاری در ساختمان می باشد که امید است با توجــه بـه
مطالب ارائه شده , این امر تحقق یابد . در این مقاله سعی بر آن شـده تـا ابتـدا مختصـری در مـورد
سیستم انتقال حرارت در ساختمان بحث شود و سپس با معرفی پلی استایرن و خواص گوناگــون آن
اجرای عایق کاری در ساختمان توضیح داده شود . 
انتقال حرارت در ساختمان 
انتقال حرارت مبحث بسیار گسترده ای است که پرداختــن بـه آن از موضـوع و هـدف ایـن
مقاله خارج است . در این بخش فقط به نحوه انتقال حرارت در ســاختمان و مکانیزمـهای آن اشـاره
خواهد شد . چنانکه می دانیم هر گاه دما بین دو جسم مجاور وجود داشته باشد , حــرارت از جسـم
گرم به جسم سردتر منتقل می شود . این انتقال به یکی از روشهای زیر است : 
1 – هدایت در جامدات : در این حالت حرارت از مولکولهای گرم یک جسم به مولکولــهای سـردتر
منتقل می شود بدون آنکه ذرات ماده جابجایی قابل ملاحظه ای داشته باشد . 
2 – جابجایی : که خود بر دو نوع می باشد . 
الف – جابجایی طبیعی : در این حالت حرکت سیال در اثر وزن اختلاف وزن مخصوص سیال گـرم و
سرد و بدون کمک عامل خارجی نظیر پمپ یا بادزن صــورت مـی گـیرد . مـانند انتقـال حـرارت از
رادیاتورهای معمولی به فضای داخلی اتاق . 
ب – جابجایی اجباری : در این حالت حرکت سیال به کمک انرژی یک عامل خارجی مثل پمــپ بـا
بادزن صورت می گیرد . مانند انتقال حرارت توسط فن کوئل ها . 
3 – تشعشع : عبارتست از انتقال حرارت از یک جسم گرم به جسم سردتر توســط مـوج . در ایـن
نوع انتقال حرارت , ماده نقشی ندارد . مانند انرژی خورشید . 
انتقال حرارت هدايتى از جداره هاى ساختمان 
جداره های ساختمان بر حسب اینکه دمای داخل آن کمتر یا بیشتر از دمای خارج باشــد , 
همواره مقداری حرارت را بصورت هدایت به ساختمان وارد یا از آن خارج می کنند . 
مقدار این انتقال از فرمول زیر بدست می آید : 
H=A.K/X (T1-T2)
 (K cal/h)
( Kcal.cm/m2/hr/c)H - شدت جریان گرمایی در واحد زمان 
k- ضریب هدایت حرارتی 
A- مساحت جداره (m2) 
T1- دمای سمت گرمتر (c ) 
T2- دمای سمت سردتر (c ) 
x- ضخامت جدار ( cm ) 
با توجه به فرمول شدت جریان الکتریکی ( L =V/R ) می توان مقاومت حرارتی واحد سطح جــدار
را بصورت فرمول زیر تعریف کرد . 
R=X/K
در جریان حرارتی بین هوای خارج و هوای داخل ساختمان همواره لایه بسیار نازکی از هــوا
در طرفین جدار ساختمان وجود دارد که به سطح چسبنده و همچون یک مقاومت حرارتی در برابــر
جریان حرارت عمل می نماید . 
با توجه به مطالب مذکور می توان حرارت منتقله هدایتی توسط جــداره هـای سـاختمان از
قبیل دیوار , سقف , کف , در , پنجره و شیشه را از فرمول زیر محاسبه کرد . 
Q=AU (t1-t2)
Q - حرارت منتقله از جداره (Kca1/hr) 
A- مساحت جدار (m2) 
(Kca1/m2.hr.c) حرارت هدایت کلی ضریب -U
T1- دمای گرمتر (C) 
T2- دمای سردتر (C) 
انتقال حرارت از ديوارهاى زير زمين و کف متصل به زمين 
انتقال حرارت از کف ساختمان معمولاً ناچیز و در طول سال نســبتاً ثـابت اسـت . چـرا کـه
دمای خاک در سراسر سال فقط اندکی تغییر می کند . 
زمین را باید ظرف خیلی خوبی برای حرارت دانست که مــی توانـد مقـادیر زیـادی حـرارت
جذب کرده یا از دست بدهد بدون آنکه تا فاصله 8 فوتی سطح زمین تغییر دمای قــابل ملاحظـه ای
داشته باشد . بالاتر از این عمق هرچه به سطح زمین نزدیکتر باشد , تغییرات دمای خاک تحت تاثیر
دمای هوای خارج بیشتر می شود . 
مقدار انتقال حرارت از دیوارهای زیر زمین ممکن است قابل توجه باشد . ولی چــون دمـای
خاک همراه با عمق تغییر می کند , محاسبه آن دشوار است . تجربه نشان داده که در مورد طبقاتی که کف آنها مستقیماً روی سطح زمین قرار می گـیرد
در فصل زمستان اتلاف حرارت بیشتر با محیط کف متناسب اســت تـا بـا سـطح کـف . از ایـنرو در
مناطق سرد برای کاهش اتلاف حرارت از کف واقع بر روی سطح زمین , بهتر اســت محیـط کـف را
بنحو موثری عایق کاری نمود . 
به هر حال برای محاسبه میزان انتقال حرارت هدایتی از دیوارها و کف زیر زمیــن در فصـل
زمستان , می توان بر حسب درجه حرارت زمین , مقدار اتلاف حرارت از هر فوت مربع سطح کــف و
دیوار زیر زمین را از جدول زیر بدست آورد و در مساحت کف یا دیوار زیر زمین ضرب نمود . 
انتقال حرارت از کف زیرزمین دمای زمین (F)
Btu/ft2/hr
تلفات حرارت از دیوارهای زیرزمین
 Btu/ft2/hr
 40 3 6
 50 2 4
 60 1 2
تلفات حرارتى از واحد سطح کف يا ديوارهاى زير زمين
در مورد کف متصل به زمین چنانکه ذکر گردید , تلفات حرارتی بیشتر با محیط کف تناسب دارد تـا
سطح کف . 
محاسبه تلفات حرارتى ساختمان 
بمنظور تثبیت دمای دلخواه و مناسب در داخل ساختمان باید ابتدا از میزان تلفات حرارتـی
محل اطلاع حاصل نمود تا بتوان بر مبنای آن , ظرفیت وسایل حرارتی مورد نیاز بــرآورد کـرد , لـذا
محاسبه دقیق و صحیح تلفات حرارتی ساختمان در کیفیت عملیاتی سیستم حرارت مرکــزی نقـش
اساسی و تعیین کننده ای خواهد داشت. در فصــل زمسـتان حـرارت داخـل سـاختمان از راه هـای
مختلف تلف می شود که عبارتند از : 
1 – تلفات حرارتی از جداره های ساختمان شامل دیوار , سقف , کف , در و پنجره . 
2 – تلفات حرارتی در نتیجه ورود هوای سرد خارج به داخل ساختمان . این تلفات حرارتــی ممکـن
است از طریق تهویه اجباری هوای ساختمان و یا نفوذ هوای خــارج بطـور طبیعـی از درزهـای در و
پنجره و غیره پیش بیاید . 
گاهی نیز ممکن است تلفات حرارتی منفی یا به عبارت دیگر اکتساب حرارت داشته باشــیم
که این در اثر حرارت تولیدی از دستگاه ها یا لوازمی است که در داخل ساختمان مورد استفاده قرار
می گیرند . اگر مقدار حرارت مکتسبه قابل توجه باشد , باید در محاسبات منظور گردد . نفوذ هوا به داخل ساختمان همواره یکی از طرق مهم دفع حــرارت (در زمسـتان) و جـذب
حرارت (در تابستان) می باشد. نفوذ طبیعــی هـوا عمومـاً تحـت تـاثیر یکـی از عوامـل زیـر صـورت
میگیرد. 
1 - سرعت باد : سرعت باد باعث ایجاد فشار در سمت مشرف به باد و همچنین خــلاء ملایمـی در
سمت داخل ساختمان شده سبب نفوذ هوای خارج از درز درها , پنجره ها و غیره به داخل میگردد. 
2 - خاصیت دودکشی : اختلاف دمای فضاهــای داخـل و خـارج سـاختمان و در نتیجـه اختـلاف
چگالی هوای داخل و خــارج بـاعث صعـود هـوای گـرم از طریـق راه پلـه هـا و آسانسـورها و سـایر
قسمتهایی که می توانند حالت دودکش داشته باشند شده , نفوذ هوای خارج را به داخل ســاختمان
موجب می شود . در زمستان نفوذ هــوا از پـایین سـاختمان و رانـش هـوا از بـالای سـاختمان و در
تابستان بر عکس خواهد بود . 
مقدار هوای نفوذی بستگی دارد به میزان کیپ بودن درها و پنجره ها , ارتفاع ساختمان بــه
کیفیت روکار ساختمان , جهت و سرعت وزش باد و یا مقدار هوایی که بــرای تهویـه یـا تعویـض در
نظر گرفته می شود . تهویه هوا بمنظور تأمین اکسیژن مصرف شده توسط ساکنین و یا خروج دود و
گرد و غبار ناشی از بعضی وسایل در مکانهایی مثل کارخانجات , امــری ضـروری اسـت . ایـن مـهم
ممکن است بطور طبیعی با باز کردن درها و پنجره ها و یا بصــورت اجبـاری توسـط بـادزن صـورت
گیرد . با ورود هوای خارج مقداری از حرارت داخل ساختمان بصورت گرمای نــهان در اثـر اختـلاف
رطوبت نسبی داخل و خارج و مقداری نیز بصورت گرمای محسوس ناشی از اختلاف دماهای خشک
داخل و خارج , تلف می گردد. در محاسبات حرارت مرکزی , در صورتی کــه رطوبـت زنـی صـورت
نگیرد , تنها بار گرمایی محسوس هوای نفوذی منظور می گردد . 
اجراى عايق کارى در ساختمان 
عایق کاری دیوار 
دیوار بعنوان یکی از اجزای اصلی پوسته ساختمان یا باربر اســت یـا غـیر بـاربر و در هـر دو
صورت, عملکرد حفاظت ساختمان در برابر عوامل محیطی از قبیل تبادل حــرارت , نفـوذ رطوبـت , 
انتقال صدا و آسیب پذیری را عهده دار است. متداول ترین دیوارها در ایران دیوارهای آجری , بلوک
سیمانی , بلوک سفالی و در موارد معدودی بتنی هستند . 
برای عایق کاری این دیوارها اعم از باربر و غیر باربر دو روش کلی امکان پذیر اســت . یکـی
اینکه با دو جداره نمودن دیوار , لایه حرارتی در میان آن قرار گیرد و دیگر اینکه لایه عایق در یکــی
از دو طرف دیوار , داخل یا خارج آن قرار گرفته باشد و روی آن با مصالح مناسب نازک کاری گردد. ديوارهاى دو جداره 
در دیوارهای دو جداره , دو جدار که یا فضای بین آنها خالی است و یا به وســیله عـایق پـر
شده و از یکدیگر جدا شده اند با بست های فولادی مقاوم بــه یکدیگـر متصـل مـی گردنـد . جـدار
خارجی این دیوارها غالباً با آجر ( ساده , مجوف , نما یا معمولی ) , و دیوار داخلی با آجــر یـا بلـوک
سیمانی و سفالی ساخته می شوند . فاصله بین دو دیوار که می تواند محل نصب عایق حرارتی باشـد
حداکثر 11سانتیمتر است . این دیوارها در صورت پیش بینی ضوابط طراحی می توانند باربر یا غــیر
باربر باشند . 
برای دستیابی به عملکرد مناسب ایســتایی , حرارتـی , رطوبتـی و صوتـی دیـواره هـای دو
جداره موارد زیر بایستی مورد توجه قرار گیرد . 
اتصالات - دو جداره دیوار بایستی بوسیله اتصالات یا بستهای مقاوم فولادی ضد زنــگ بـه یکدیگـر
متصل گردند . این بستها بایستی دارای ضخامت حداقل 5 میلیمــتر بـوده و بصـورت افقـی بیـن دو
دیوار و در ملات قرار گیرند . به ازاء هر 0/4 متر مربع از سطح دیوار یک بست لازم اســت . حداکـثر
خواص افقی و قائم بین بستها 60 سانتیمتر بوده و لازم است در هر ردیف نســبت بـه ردیـف پـایین
بصورت یک در میان قرار گیرد . 
تخلیه آب - در مناطقی که بعلت شدت و دوام بارندگی و وجود بادهای شدید , نفوذ آب به داخــل
فضای خالی دیوار محتمل باشد , در پایین دیوارها و در بالا و پایین بــاز شـوها ( پنجـره و در ) و در
محل عبور تیرها از دیوار باید از صفحه تخلیه آب استفاده شود . بطور کلی در مناطقی کــه متوسـط
بارندگی سالانه بیشتر از 500 میلیمتر باشد وجود صفحه تخلیه آب ضروری است . کار ایــن صفحـه
جمع آوری آب نفوذی و رطوبت تقطیر شده داخل فضای تو خالی دیوار و انتقال آن به خارج است . 
بر روی این صفحه ها سوراخهای آبرو را با قالبهای دائمی نظیر لوله های پلاستیکی و یــا بـا
قالبکاری موقت نظیر استفاده از میله روغنی در داخل ملات تعبیه می نمایند . 
علاوه بر آنچه گفته شد , سوراخهای آبرو را با حذف ملات قائم بین دیواره هــای آجـری در
ردیف پایین ایجاد می کنند . 
یک اصل اساسی در ساخت دیوارهای دو جداره , تمیــیز نگهداشـتن فضـای خـالی بیـن دو
جدار و محل عایق است. چنانچه تکه هایی از ملات به داخل فضای خالی ریخته شود باعث گرفتگی
سوراخ آبرو و یا ایجاد نقصان در عملکرد عایق حرارتی می گردد . لذا معمولاً از یک تختــه چوبـی بـا
عرض کمی کمتر از فاصله بین دو دیوار استفاده می شود . 
عایق در طرف خارج دیوار 
در این دیوارها عایق حرارتی در طرف خارجی دیوار نصب شده و بــر روی آن نـازک کـاری
طبق مشخصات اعم از پلاستر سیمان , نمای سنگ , ورقهای ایرانیــت و یـا پانلـهای پیـش سـاخته
مناسب انجام می شود. نکات کلی قابل توجه در این روش عایقکــاری ایـن اسـت کـه , اولاً بایسـتی
اتصال مقاوم و مناسب بین لایه بیرون روی عایق و دیوار بوجود آید تا از فرو ریختن و تخریــب لایـهخارجی در مقابل ضربه و بر اثر گذشت زمان و تغییر شرایط محیطی جلوگیری شود . ثانیاً بــا توجـه
به نفوذ پذیر بودن لایه محافظ عایق در میان رطوبت بایستی با روشهای ممکن از نفــوذ رطوبـت بـه
داخل عایق جلوگیری بعمل آید. نظر باینکه لایه خارجی در این دو نوع دیوارها صرفاً جنبه حفاظتی
عایق را دارد , بایستی از اتصال صلب آن با سقف و در نتیجه انتقال بارهای عمودی به آن جلوگـیری
شود. 
ديوار با پلاستر سيمان روى عايق 
در این نوع عایق کاری لازم است عایق حرارتی از نوع صلب بوده و نصب عایق رطوبتی روی
آن پیش بینی شده باشد. ورقهای یونولیت , پشم سنگ یا پشــم شیشـه فشـرده عایقـهای مناسـبی
هستند . ورقهای فشرده پشم سنگ یا پشم شیشه بایستی به نوعی عایق بندی رطوبتی شــوند تـا از
نفوذ آب پلاستر سیمان و نیز نفوذ آب باران از طریق پلاستر سیمان به داخل عایق جلوگیری شود . 
نفوذ ناپذیر شدن عایق حرارتی به یکی از چهار روش زیر امکانپذیر است : 
- قیر اندود کردن سطح روی عایق حرارتی قبل و یا بعد از نصب آن روی دیوار
- نصب ورق ( فویل ) آلومینیوم با کاغذ کرافت بر روی سطح عایق حرارتی
- کشیدن ورق نایلون بر روی سطح عایق پس از نصب آن روی دیوار
- کشیدن یا پاشیدن لایه رزین مخصوص ضد نفوذ آب روی سطح عایق حرارتی
در صورتیکه از عایقهای حرارتی نفوذ نا پذیر ( مانند یونولیت ) استفاده گردد , پیش بینی فوق غــیر
ضروری است . پس از نصب عایق حرارتی روی دیواره شبکه فلزی از میلگرد به قطر 5 میلیمتر و در
ابعاد 20 × 20 سانتیمتر و یا رابیتس فلزی روی عایق قرار گرفته و توسط بستهای فولادی ضد زنگ
که در فواصل حداکثر 60 سانتیمتر در دو جهت افقی و عمودی از قبل در دیوار تعبیــه شـده اسـت
محکم می گردد و ملات سیمان به ضخامت حداقل 4 سانتیمتر روی عایق پاشیده مــی شـود . ایـن
لایه باید در فواصل هر 120 سانتیمتر در جهت های عمودی و افقی با عرضــی بـه انـدازه ضخـامت
عایق و حداقل 5 سانتیمتر با دیوار درگیری مستقیم داشته باشد . 
نصب عايق بر روى ديوار از داخل
برای نصب عایق حرارتی بر روی دیوار از داخل , لازم است شبکه های فرعی از نوع چوب یا
فلز با فواصل 60 یا 120 سانتیمتر به صورت قائم یا افقی ایجاد شود تا عایق در بین این شبکه قــرار
گیرد. شبکه را می توان توسط پیچ یا رول پلاک به دیوار محکم نمود. سپس با نصب توری گالوانیزه
یا رابیتس روی شبکه فرعی نازک کاری مطابق مشخصات انجام شود. در صورتـی کـه از عـایق غـیر
صلب استفاده گردد , لازم است بن نازک کاری و لایه عایق فاصله ای از هوا بوده و روی عایق حتمـاً
عایق رطوبتی قرار گیرد . برای عایقهای الیاف معدنی از نوع صلب نیز عایق رطوبتی لازم است تــا از
نفوذ هوای رطوبت و میعان رطوبت هوا در پشت عایق جلوگیری شود . عايق کارى سقف
برای عایق بندی حرارتی سقف دو روش امکان پذیر است . یکی آنکه عایق روی سقف قــرار
داده شود و کف سازی مناسب بر روی عایق انجام گیرد و دیگر آنکه عایق حرارتی از طرف داخل بـه
زیر سقف چسبیده شود . برای روش اول , عایق حرارتی حتماً بایستی از نوع صلــب بـوده و قـابلیت
تحمل بار فشاری 500 کیلو گرم بر متر مربع را بدون متراکم شدن داشته باشد . در این روش پــس
از فراهم نمودن بستر مناسبی از پوکه , عایق حرارتی را گسترده و روی آن پوکــه بـه ضخـامت لازم
جهت شیب بندی ریخته مــی شـود. روی پوکـه بسـتر عـایق رطوبتـی از مـلات ماسـه و سـیمان و
کفسازی اجرا می گردد. در این روش هیچگونه اتصال خاص بین عایق و سقف ضروری نبوده و فقط
بستر نسبتاً همواری ضروری است. در سقفهای تیرچه بلوک پس از بتن ریزی , بستر نسبتاً همواری
برای عایق ایجاد می گردد . 
در این روش هیچگونه اتصال خاصی بین عایق و سقف ضروری نبــوده و فقـط بسـتر نسـبتاً
همواری ضروری است . در سقفهای تیرچه بلوک پس از بتن ریزی , بستر نسبتاً همواری برای عایق
ایجاد می گردد و لذا می توان از لایه پوکه زیر عایق صرفنظر کرد . 
روش دیگر برای عایق بندی , گذاشتن لایه عایق حرارتی بر روی عایق رطوبتــی اسـت . در
این روش که بیشتر برای عایق بندی ساختمانهای موجود پیشنهاد می گردد , عایق حرارتی بایستی
از نوع صلب و حتماً از نوع غیر قابل نفوذ در مقابل رطوبت باشد . 
نکته لازم این است کــه بایسـتی در زیـر بسـتر عـایق حرارتـی بوسـیله یـک لایـه 1 تـا 2 
سانتیمتری از شن پراکنده و جریان آب باران را تسهیل نمود . 
در صورتیکه لازم باشد عایق حرارتی در زیر سقف قرار گیرد این عمل بوسیله شــبکه بنـدی
فرعی از نوع چوب یا فلز امکانپذیر است. عایق در بین شبکه قرار گرفته و به سقف چسبانده میشود. 
نکته حائز اهمیت این است که در این نوع عایقکاری حتماً لایه عایق رطوبتی از نوع مناسب
در رویه داخلی عایق جهت جلوگیری از نفوذ رطوبت هوای فضای داخل ساختمان به داخل عــایق و
میعان رطوبت لازم است . 
خصوصاً در مواقعی از نوع الیاف معدنی است , لایه عــایق رطوبتـی ضـروری و در صورتیکـه
عایق از نوع غیر قابل نفوذ در برابر رطوبت باشد , و یا از رنگهای با مقــاومت رطوبتـی زیـاد بـر روی
نازک کاری استفاده شود , می توان از لایه عایق رطوبتی صرفنظر کرد . 
در مواقعی که از سیستم سقفهای کاذب استفاده می گردد , نصب عایق سهولت پیدا کــرده
و به راحتی می تواند فضای بین سقف کاذب و سقف باربر را اشغال کند . 
عايق کارى حرارتى بام 
1 – عایق کاری حرارتی بام تحت از داخل 
الف – عایق حرارتی داخلی کار گذاشته شده در کف قالب در این نوع عایق کاری حرارتی , بایستی با استفاده از قطعات فلزی یا پلاستیکی اتصال لایه
عایق حرارتی به قسمت بتنی تأمین شود . پشم معدنی و پلی استایرن از جمله عایقهایی هستند کـه
در این روش استفاده می شوند . در صورت استفاده از پشم معدنی یا دیگر عایقها بــا ضریـب جـذب
آب زیاد, لازم است با استفاده از یک لایه نایلونی از نفوذ شیره بتن در عایق حرارتی جلوگیری شود. 
ب – بام تخت با عایق داخلی روی سقف کاذب
در اجرای این نوع عایق کاری حرارتی , بهتر است از سیستمهای پیش سـاخته ای اسـتفاده
گردد که همزمان پوشش سقف کاذب و عایق کاری حرارتی آن را انجام می دهند . قابل ذکــر اسـت
که در این روش در انتخاب عایق حرارتی باید توجه خاصی به مخابرات آتــش سـوزی نمـود . بدیـن
منظور دو روش توصیه می گردد : 
- استفاده از پشم معدنی و دیگر عایقهای حرارتی نسوز که در معرض حرارت , گازهای ســمی
تولید نمی کنند . 
- استفاده از قطعات عایق که با یک لایه محــافظ در برابـر حرارتـهای زیـاد ( ورق گچـی بـا
ضخامت حداقل 20 میلیمتر ) محافظت می شوند . 
2 – عایق کاری حرارتی بام تخت از خارج 
الف – ع ایق حرارتی روی عایق رطوبتی
در این روش , عایق حرارتی بعنــوان نوعـی محـافظ روی عـایق رطوبتـی اجـرا مـی شـود . 
عایقهای متداول در این سیستم پلی استایرن و پلی یورتان ( با وزن حجمی زیاد و ضریب جذب آب
کم ) می باشند. البته بمنظور حفاظت عایق فوق توصیه می گردد بــا ضخـامتی معـادل خـود عـایق
حرارتی , شن بادامی یا موزائیک روی عایق قرار بگیرد . 
ب – عایق حرارتی زیر عایق رطوبتی
در این نوع بام , عایق حرارتی باید از نوع باربر ( پلی استایرن سخت , پلی یورتــان سـخت ) 
باشد و همچنین لازم است در انتخاب عایق رطوبتی متناسب , از نظر مقاومت , توجه خـاصی بشـود
تا عملکرد حرارتی – رطوبتی بام بر اثر بارهای زنده دچار مشکل نگردد . 
در ضمن , در صورت استفاده از عایق رطوبتی گرم ( قیر گونی ) باید به ایــن مسـئله توجـه
داشت که حرارت ناشی از ذوب شدن باعث ذوب شدن عایق حرارتی نگردد . 
عايقکارى حرارتى سقف شيبدار 
چنانکه می دانیم در سقفهای شیب دار ( برخلاف بامهای تخــت ) لزومـی بـه عـایق کـاری
رطوبتی نیست و آب بندی بودن سقف ( با همپوشانی کافی قطعــات پوشـش نـهایی سـقف ) بـرای
حفظ کارآیی عایق کاری حرارتی کافی است . 
چنانچه ساختمان در منطقه گرم و مرطوب قرار داشته باشد , در اکثر مواقــع سـال , فشـار
بخار آب در خارج ساختمان بیشتر از داخل می باشد و لازم است در صورت استفاده از پشم معدنی( و یا عایقهای مشابه با ضریب نفوذ پذیری زیاد در در مقابل بخار آب ) در دو طرف عــایق حرارتـی
لایه بخاربند پیش بینی شود . در سایر اقلیم ها , بخاربند فقط در طرف داخل سقف مورد نیاز است. 
در صورتی که پوشش نهایی سقف با ورقهای فلزی اجرا شود , میعان و یخ بندان مــی توانـد
باعث ایجاد خرابی در زیر ورق شود. در نتیجــه , در زمـان طراحـی , مسـائل مربـوط بـه انبسـاط و
انقباض حرارتی پوشش سقف و راه کارهایی برای دفع آبهای ناشی از میعــان در زیـر پوشـش فلـزی
باید به دقت مطالعه گردد . 
یکی از راه های موثر برای افزایش عملکرد کارآیی این پوشش ها , ایجــاد یـک لایـه هـوای
قابل تهویه بصورت طبیعی در زیر پوشش فلزی است . 
برای عایق کاری سقفهای شیبدار چنانچه عایق حرارتی را در زیر یا بین اجزای سازه ســقف
قرار دهیم باید ارتفاع تیرها و دیگر اجزا سازه را در حــدی محاسـبه کنیـم کـه تهویـه بیـن عـایق و
پوشش نهایی سقف به خوبی انجام گیرد . 
در بعضی موارد, عایق حرارتی , لایه بخاربند و نازک کاری داخلی در زیر تیر اجرا میشوند . 
گاهی اوقات نیز عایق حرارتی را بصورت بلوک و بین تیرچه های سازه سقف قرار می دهیــم در ایـن
حالت بعد از اتمام عملیات مربوط به پوشش داخلی سقف , عایق حرارتــی بـر روی آن کـار گذاشـته
میشود. در اجرای این نوع عایق کاری , می توان از عایقهای تخت و یا توپی ( رول ) استفاده کــرد .
یکی از نقاط ضعف اصلی این روش , منقطع بودن عایق حرارتی است کــه بـاعث مـی شـود
پلهای حرارتی متعددی در سقف وجود داشته باشد . 
سقفهای شیبدار را با ساندویچ پانلهای پیش ساخته نیز می تــوان سـاخت . در ایـن حـالت
ساندویچ پانلهای با دو رویه فلزی ( گالوانیزه یا آلومینیوم ) با عایق پلی استایرن بین دو لایه مزبــور , 
از جمله سیستمهای متداول هستند که در پروژه های بزرگ صنعتی و غیر صنعتــی کـاربرد فـراوان
دارند . 
عايق بندى کف 
برای عایق کاری کف ساختمان در صورتیکه روی فضاهای باز از قبیل زیر زمین , پــارکینگ
و مشابه آن باشد همان تکنیک عایق کاری سقف استفاده می گردد . 
اندک اختلافی از قبیل امکان عدم نیاز به عایق رطوبتی در یک طرف عایق بدلیل عدم وقوع
میعان در عایق و یا تفاوت نوع کف سازی با کف سازی روی بام را می توان ذکر نمود . 
برای کف های روی زمین که آیین نامه عایق بندی آنرا الزامی می کند غالباً عــایق حرارتـی
فقط در لبه پیرامون کف ( محل اتصال دیوار و کف ) لازم است . عــرض عـایق بسـتگی بـه الزامـات
آیین نامه دارد , لیکن بطور کلی عایق کاری کف به سه روش امکان پذیر است . 
1 – عایق کاری حرارتی کف از داخل 
الف – عایق حرارتی زیر کف نهایی در این نوع عایق کاری , عایق روی کف سازه قرار می گیرد و کف نهایی آن اجرا می شــود . 
پشمهای معدنی با وزن حجمی زیاد ( بصورت فشــرده , تختـه ای ) پلـی اسـتایرن , پلـی یورتـان و
قطعات ساخته شده از الیاف چوب فشــرده از جملـه عایقـهایی هسـتند کـه در ایـن روش اسـتفاده
میشود . 
در صورت استفاده از پشم معدنی فاقد لایه بخاربند ( کاغذ کرافت یا آلومینیــوم ) یـا دیگـر
عایقهایی با ضریب جذب آب یا نفوذ پذیری بخار آب زیاد , لازم است در حالتی کــه کـف سـازی بـا
بتن درجا اجرا می گردد , با استفاده از یــک لایـه محـافظ , از نفـوذ شـیره بتـن در عـایق حرارتـی
جلوگیری شود . 
یک لایه پلی تن یا پلی پروپلین با ضخامت حداقل 10 میکرون برای این منظور بسیار مناسب است. 
2 – عایق کاری حرارتی کف از خارج 
الف – کف با عایق حرارتی خارجی قرار گرفته در کف قالب
در این نوع عایق کاری حرارتی , در صورت کار گذاشتن عایق حرارتی در کــف قـالب , لازم
است با استفاده از قطعات فلزی یا پلاستیکی , اتصال لایه عایق حرارتــی بـه قسـمت بتنـی تقویـت
گردد. صفحات ساخته شده از تراشه چوب و پلی استایرن از جمله عایقهای حرارتی هســتند کـه در
این روش استفاده می شوند . 
ب – کف با عایق حرارتی خارجی روی سقف کاذب
در اين روش , عايق حرارتى مشابه حالت مربوط به بام صاف اجرا مى گردد . فقط در اين حـالت , 
بخاربند در سمت داخل جدار ( بالاى عايق ) قرار مى گيرد . 
3 – کف با قطعات عایق حرارتی 
الف – کف تیرچه و بلوک های پلی استایرن 
در این روش به جای مواد عایق حرارتی بســیار رایـج مـی تـوان از بلوکـهای پلـی اسـتایرن
استفاده نمود . لازم بذکر است در این سیستم , تیرچه های بتنی بین بلوکها می تواند بــاعث ایجـاد
پل های حرارتی گردد و به همین علت در مناطقی که نیاز به انرژی زیاد دارنــد , ایـن مسـئله بـاید
بنحوی رفع گردد . 
توضیحاتی که طی چند برگ پیرامون چگونگی عایق کــاری اجـزا سـاختمان آورده شـد بـا
هدف صرفه جویی مصرف انرژی در ساختمان سازی جمع آوری گردیده است . 
نکته ای که قابل ذکر می باشد این است که در اکثر این عایق کاریها , یک نوع مــاده عـایق
مد نظر می باشد که البته آنچه مد نظر این مقاله است عایق پلی استایرن اســت کـه در زیـر بشـرح
خواص این عایق می پردازیم . پلی استایرن منبسط شده ( EPS ) که یک عایق حرارتی است قابل توجهی از نظر هدایـت
حرارتی , استحکام و چگالی عالی را برخوردار است و می توان بــا روکشـهای مختلـف در سـاختمان
سازی بکار گرفته شود . 
با عنایت به انجام آزمایشات گوناگون , ضریب هدایت حرارتی پلی اســتایرن منبسـط شـده
بسیار پایین بوده و در نتیجه مقاومت بسیار خوبــی بـرای جلـوگـیری از انتقـال حـرارت داشـته و از
مناسب ترین مصالح عایق بندی می باشد . از دیگر خواص پلی استایرن می تــوان بـه رنـگ پذیـری
بسیار خوب , شفافیت , پایداری ابعادی , مقاومت کششی , مشخصات الکتریکی مناسب و همچنیــن
فرم پذیری آن اشاره نمود . آزمایشات انجام شده بر روی فــوم پلـی اسـتایرن نشـان مـی دهـد کـه
مقاومت فشاری آن 2 کیلو گرم بر متر مربع و مقاومت خمشی آن 5 کیلو گرم بــر مـتر مربـع را بـه
خوبی تحمل می نماید و خاصیت خود را از دست نمی دهد . 
در زیر برخی خواص پلی استایرن را بر می شمریم . 
خواص فيزيکى
یک ویژگی مهم پلی استایرن , مقاومت مکانیکی آن در برابر بارگذاری کوتاه مدت و مــداوم
است . بر طبق آزمایشات , تحت عمل بارگذاری , نمودار الاستیســیته ویـژگیـهای مـواد شـکننده و
سخت را نشان می دهد . 
- مقایسه تاثیر رطوبت در خواص برخی از عایقها در برابر حرارت : 
با توجه به آزمایشات انجام شده , مشاهده می شــود کـه بـا افزایـش درصـد رطوبـت ابتـدا
افزایش ضریب هدایت حرارتی را خواهیم داشت ولی در اندک زمانی نمودار آن کاملاً خــط مسـتقیم
شده و نسبت ضریب هدایت حرارتی تقسیم بر درصد رطوبت ثابت می ماند . 
برخلاف فوم های دیگر , پلی استایرن نم گیر نیست و حتی زمانی که به داخل آب فرو برده
می شود مقدار خیلی کمی آب جذب می کند . چون دیواره سلولها ضد آب است . آب فقط میتواند
از میان کانالهای ریز بین سلولهای به هم جوش خورده نفوذ کند . 
– مقایسه ضخامت عایقهای مختلف براساس خواص حرارتی مشابه : 
در دیوارهای آجری بمنظور بدست آوردن خواص حرارتی بالا نیاز به آن داریم کــه حداکـثر
ضخامت را برای دیوار در نظر بگیریم ولی در مورد پلی استایرن ضخامت 50 سانتیمتر بعنوان عایق, 
در حد قابل توجهی خواص حرارتی و عایق حرارتی بودن را تأمین می کند . 
در خاتمه از مجموع گفته ها می توان نتیجه گرفــت کـه عـایق کـاری در سـاختمان تـاثیر
بسزائی در روند کاهش مصرف انرژی دارد . آنچه که ضروری می نماید این اســت کـه در طراحـی و
ساخت ساختمان حتماً مسئله اقلیم و جغرافیای منطقه را در نظر بگیریم و با توجه به میزان سرما و
گرمای منطقه , ساختمان سازی را انجام دهیم کــه خوشـبختانه ایـن امـر در بسـیاری از شـهرهایحاشیه کویر خصوصاً یزد و کرمان به خوبی دیده می شود . با نگاهی گذرا می بینیم کــه از دیـر بـاز
فرهنگ عایق کاری در بافت سنتی این شهرها وجود داشته است . بامهای گنبدی و دیوارهای پــهن
با پوشش کاه گل خود گواه این مطلب است . 
امید که این مختصر قدم کوچکی در راه برانگیخته شدن فرهنگ عایق کاری در ساختمان باشد . 

منابع و مآخذ 
1- ساختمان سازی ـ نوشته رابین بری ـ ترجمه اردشیر اطیابی 
2 - مقررات ملی ساختمان – مبحث نوزدهم 
3 – پهنه بندی اقلیمی ایران , مسکن و محیط های مسکونی – انتشارات مرکز تحقیقات ســاختمان
و مسکن 
4 – گزارش تحقیقی پژوهشی شرکت عایق پلاستیک 
5 – دستورالعمل و راهنمای سیستم PAREX 
6 – صرفه جوئی در مصرف انرژی